مدل های عصبی – روانشناختی نشان دادهاند که بعضی از علایم بالینی در اسکیزوفرنی میتوانند بیانگر اختلال خاص در توانایی بیان دقیق وضعیت ذهنی بیماران باشند. این تغییر بیمارگونه از آگاهی از خود، میتواند به صورت اختلال در توانایی بازنمایی وضعیت روانی خود بیمار یا دیگران باشد، که این توانایی به عنوان «نظریه ذهن» شناخته شده است. به علاوه بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی در تشخیص و ارزیابی خود یا مشخصات غیر خودی از افکار خود ناتوانند. این قابلیت ارزیابی که ادراکهای با منشا خود را از ادراکهایی با منشا بیرونی از هم جدا میکند، میتواند به عنوان معیار تشخیص تصویرسازی از درک طبیعی باشد. اگر این قابلیت ارزیابی مختل شود ادراکهایی که منشا درونی دارند بصورت ادراک خارجی تجربه میشوند.